Autorski tekst saradnika CZDS Nemanje Starovića objavljen u listu Politika
TRAMPOV TVIT PROTIV STOLEĆA ALBANSKIH TEŽNJI
U moru izveštaja i analiza koji su prethodnih dana, svakako ne bez razloga, bili posvećeni ekonomsko-političkim sporazumima Beograda i Prištine zaključenim u Vašingtonu, nedovoljno pažnje srpske javnosti je privukla jedna poruka američkog predsednika Donalda Trampa, koja je s druge strane izazvala veliko nezadovoljstvo, pa i ogorčenost među Albancima, i to ne samo na Kosovu i Metohiji. Radi se, naime, o jednoj iz serije Trampovih objava na društvenoj mreži Tviter, u kojima hvali kako Beograd, tako i Prištinu zbog postignutih sporazuma, ali ujedno našu južnu pokrajinu naziva „većinski muslimanskim Kosovom“. Iako predsednik SAD nije u faktičkom smislu napravio nikakvu grešku, budući da preko 95% Albanaca na Kosovu i Metohiji pripada islamskoj religiji, kao što je to slučaj i sa Albancima u Severnoj Makedoniji, uz nešto niži udeo muslimanske većine u samoj Albaniji, njegova objava je oslikala sav neuspeh stogodišnje težnje albanske društvene elite da napravi otklon od islamskog identiteta te mlade nacije, a sve kako bi ih lakše primili u evropsku zajednicu naroda kojoj teže.
Težnja albanske elite za otklonom od islamskog identiteta se proteže kroz dugo istorijsko trajanje, preko granica država u kojima su Albanci živeli i bez obzira na ideološki okviri unutar kojeg su pojedini nacionalni prvaci delovali. Prvi i jedini kralj Albanije, Zog I, skovao je prilikom stupanja na presto 1. septembra 1928. regalno ime od svog prezimena Zogoli (skraćeno Zogu), odrekavši se rođenog imena Ahmet koje je nosilo prizvuk islama, smatrajući da će tako biti bolje prihvaćen među evropskim vladajućim kućama, a iz istog razloga se oženio mađarskom groficom Žeraldinom Aponji. Svedok na kraljevskom venčanju Zoga i Žeraldine 1938. bio je Galeaco Ćano, izaslanik i zet Benita Musolinija, a svadbeni par se na čelu svečane povorke koja je išla ulicama Tirane vozio u mercedesu, ličnom daru Adolfa Hitlera, što dovoljno oslikava sve ideološke razlike koje prvog kralja Albanije dele od posleratnog komunističkog diktatora Envera Hodže. No, u pogledu težnje za identitetskom konverzijom Albanaca, Hodža je otišao nekoliko koraka dalje, proglasivši 1967. Albaniju prvom ateističkom državom na svetu, u skladu sa proklamovanom parolom – „naša jedina religija je albanstvo!“.
Iako, uprkos svemu, islam do danas predstavlja religiju ubedljive većine Albanaca na Balkanu, gotovo da nema albanskog nacionalnog lidera u savremenom dobu koji nije učinio naglašen otklon od islamskog identiteta. Uzmimo za primer nekolicinu našoj javnosti poznatih pojedinaca. Ibrahim Rugova, nesumnjivo rođen u muslimanskoj porodici, je javno govorio o svojoj pripadnosti islamu u striktno „simboličkom smislu“, a rašireno je verovanje da je na samrti primio svetu pričest od katoličkog sveštenika. Osim što se javno priklanja hodžaističkoj formuli o albanstvu kao jedinoj religiji koju priznaje, Ramuš Haradinaj u svojim nastupima pred inostranim medijima ističe katoličko poreklo svoje porodice, te da „nije siguran zbog čega je rođen kao musliman“, dok Bedžet Pacoli insistira na pravoslavnom poreklu svojih predaka. Premijer Albanije Edi Rama se izjašnjava kao agnostik, uz tvrdnju da je kršten u katoličkoj crkvi, dok se njegov prethodnik na čelu Socijalističke partije Albianije, takođe premijer u tri mandata, Fatos Nano izjašnjava kao pravoslavac.
U poslednjih dvadesetak godina među Albancima se velikom brzinom širi kult Majke Tereze, čiji spomenici niču u brojnim gradovima Albanije, Severne Makedonije, kao i na Kosovu i Metohiji, a međunarodni aerodrom u Tirani nosi njeno ime. Majci Terezi je posvećena i katedrala u centru Prištine, čija je izgradnja završena pre nekoliko godina i koja po svojim gabaritima predstavlja najveću katoličku bogomolju na čitavom Balkanu. Konačno, najslavniji albanski pisac Ismail Kadare, ličnost sa verovatno najvećim intelektualnim autoritetom, ne samo što se izjašnjava kao ateista, već iz svog doma u Parizu javno poziva sunarodnike da se odreknu islama, te kolektivno prihvate hrišćanstvo, jer će se samo tako Evropa otvoriti prema Albancima.
Redukujući u sopstvenoj percepciji, ali i pred očima 85 miliona svojih pratilaca na Tviteru, albanski identitet na pripadnost islamu, lider najmoćnije svetske države je podsetio naše susede da, ma koliku političku podršku zapada uživali, između ostalog i zbog potrebe da se pruži potpora nekim „dobrim muslimanima“ i time odrekne anti-islamski karakter imperijalnih pohoda po Bliskom istoku od početka 90-ih naovamo, na kraju dana Albanci za pripadnike evro-američke elite ipak ostaju oni večito drugi, rođeni sa pogrešne strane zamišljenog civilizacijskog rova. Ako bi iz spoznaje te, za njih bolne istine moglo da se izrodi išta dobro, bila bi to svest Albanaca o nužnosti pomirenja i saradnje sa balkanskim narodima, koji su im po svemu najbliži, a sa kojima ih u dugom trajanju u sukobe uvode upravo oni koji im odriču pravo na samobitnost, držeći ih za korisne, ali ne i jednako vredne njima samima.
Nemanja Starović
Istoričar i politikolog