fbpx
ћирилица /latinica

ANALIZA REDOVNIH PARLAMENTARNIH IZBORA U MAĐARSKOJ 2018. GODINE

12/04/2018
Autor :
Analize/Geopolitika

ANALIZA REDOVNIH PARLAMENTARNIH IZBORA U MAĐARSKOJ 2018. GODINE

 

SADRŽAJ:

SAŽETAK

IZBORNI SISTEM

POLITIČKE PARTIJE

REZULTATI IZBORA

MAPA IZBORNIH REZULTATA

IZBORI U HODMEZEVAŠARHELJU

ZAKLJUČAK

SAŽETAK

 

8. aprila 2018. godine u Mađarskoj su održani redovni parlamentarni izbori. Ovo su bili osmi demokratski, parlamentarni izbori u Mađarskoj, od ukidanja komunističke diktature. U Mađarskoj modernoj istoriji nisu održani nijedni vanredni parlamentarni izbori.

Na ovim izborima ubedljivu pobedu je odnela vladajuća koalicija FIDES-HDNP koju predvodi premijer Viktor Orban. Vladajuća koalicija je osvojila 133 od 199 mesta u parlamentu. Pored pobedničke, u novom sazivu mađarskog parlamenta će biti kandidati sa još četiri izborne liste.

Izbori u Mađarskoj su potvrdili izuzetno visok stepen podrške građanstva politici Viktora Orbana i najavili kontinuitet politike Budimpešte i u naredne četiri godine.

IZBORNI SISTEM

 

Na parlamentarnim izborima u Mađarskoj glasa se po mešovitom izbornom sistemu. Mađarski parlament broji ukupno 199 članova, od kojih se 106 bira po većinskom, jednokružnom sistemu, gde kandidat koji je dobio najveći broj glasova, automatski biva izabran bez obzira na to, da li je ostvario natpolovičnu većinu ili ne.

Po proporcionalnom sistemu se biraju 93 poslanika. Oni se biraju kao kandidati političkih partija na zatvorenim izbornim listama. Izborni cenzus iznosi 5% za jednu kandidovanu političku partiju. Za koaliciju dve on iznosi 10%, a za koaliciju tri i više partija 15%. Obračun mandata se vrši po D’ontovom sistemu.

Nacionalne manjine mogu imati svoje političke predstavnike, ukoliko osvoje zahtevan broj glasova po posebnoj formuli. Na ovogodišnjim izborima, izračunat broj glasova neophodan za osvajanje jednog poslaničkog mandata za predstavnika nacionalne manjine je bio 0.26% po proporcionalnom sistemu. Ukupno 13 nacionalnih manjina ima ovo pravo: jermenska, bugarska, hrvatska, nemačka, grčka, poljska, romska, rumunska, rusinska, srpska, slovačka, slovenačka, ukrajinska. Neophodno je da se politička partija koja predstavlja neku od navedenih manjina, tako i prijavi u izbornom procesu. Nakon ovih izbora,  manjina koja je uspela da se izbori za jedno mesto u parlamentu jeste nemačka.

Pravo glasa na izborima imaju sva lica stara 18 i više godina. Glasanje je tajno.

Ovaj izborni sistem je u primeni drugi put na parlamentarnim izborima. Prvi put su izbori organizovani po ovim pravilima 2014. godine.

POLITIČKE PARTIJE

 

FIDES  je  vladajuća i najpopularnija politička partija u Mađarskoj. Partija je nastala 1990. godine, pod imenom FIDES, što je akronim za Fiatal Demokraták Szövetsége, odnosno Omladinski demokratski savez.

Partija je članica Evropske narodne partije, ideološki se nalazi na poziciji desnog centra, zastupa demohrišćanske stavove, konzervativne poglede kada su u pitanju identitetske teme, kao i tradicionalne vrednosti mađarskog društva. Takođe, u oblasti ekonomske politike, partija se zalaže za umereni protekcionizam.

FIDES je na vlasti u Mađarskoj od 2010. godine. Prethodno, partija je vladala u periodu od 1998. do 2002. godine.

Partija se protivi propisivanju kvota Evropske Unije za obavezan prijem imigranata sa Bliskog istoka.

Na čelu partije se od njenog osnivanja nalazi Viktor Orban (predsednik Vlade Mađarske u periodu 1998 – 2002 i 2010 – do danas), koji se snažno zalaže za što skoriji prijem Republike Srbije u Evropsku Uniju. FIDES –Mađarski građanski savez u Republici Srbiji blisko sarađuje sa Srpskom naprednom strankom i Savezom vojvođanskih Mađara.

Orban

 

Hrišćansko-demokratska narodna partija (HDNP) – je vladajuća politička partija u Mađarskoj i predstavlja manjeg koalicionog partnera političkoj partiji FIDES, sa kojom je formirala listu i na parlamentarnim izborima 2014. godine.

Partija je članica Evropske narodne partije, ideološki se nalazi na poziciji desnog centra, politika partije je kreirana pod snažnim uticajem hrišćanskih vrednosti i učenja. Partija je konzervativnih pogleda, kada su u pitanju društvene teme. Protivi se istopolnim bračnim zajednicama i abortusu.

Na čelu HDNP-a nalazi se Žolt Šemjen, koji je i zamenik predsednika Vlade Mađarske.

Mađarska socijalistička partija – je opoziciona politička partija u Mađarskoj. Partija je nastala 1990. godine, kao delimični naslednik Mađarske socijalističke radničke partije, koja je vladala državom u vreme komunizma, nakon gušenja Mađarske revolucije 1956. godine, pa sve do pada komunističkog režima 1989. godine.

Partija je vršila vlast u periodima 1994. – 1998. i 2002. – 2010. godine.

Partija se ideološki nalazi na pozicijama levog centra, članica je Partije evropskih socijalista i socijaldemokratske je orijentacije.

Na čelu partije, od juna 2016. godine, nalazi se Đula Molnar.

Jobik – Pokret za bolju Mađarsku – je opoziciona politička partija u Mađarskoj. Partija je nastala 2002. godine kao Desničarska omladinska asocijacija – Jobboldali Ifjúsági Közösség – JOBBIK.

Godine 2003. pokret je prerastao u političku partiju. Partija je prešla izborni cenzus 2010. i 2014. godine.

Partija je godinama zastupala ultranacionalističku ideologiju, ekstremno desnu političku orijentaciju, antisemitizam i zalagala se za poništavanje Trijanonskog sporazuma iz 1921. godine i posledičnu promenu granica u regionu, kao i napuštanje Evropske Unije od strane Mađarske.  

Ipak, u poslednjih godinu dana, Jobik je promenio svoje stavove po brojnim pitanjima, pokušavajući da se udalji od pozicija ekstremne desnice i približi desnom centru. Takođe, prema rečima lidera partije, Jobik se više ne zalaže za napuštanje Evropske Unije od strane Mađarske.  Na čelu partije nalazi se Gabor Vona od 2006. godine.

Jobik nije članica nijednog političkog saveza u Evropi.

Orban

 

LMP – Politika može biti drugačija (Lehet Más a Politika) – je opoziciona politička partija u Mađarskoj. Partija je nastala 2008. godine. Partija se nalazi na liberalnim ideološkim pozicijama, zalaže se za očuvanje životne sredine i članica je Evropske zelene partije.

Na čelu partije se nalaze dva kopredsednika – Akoš Hodhazi i Bernadet Sel. Najveću podršku uživa u urbanim područjima i naročito u pojedinim delovima Budimpešte.

Demokratska koalicija – je opoziciona politička partija na čijem čelu je Ferenc Đurčanj, nekadašnji lider Mađarske socijalističke partije i bivši premijer Mađarske (2004 – 2009).

Partija je nastala nakon rascepa u Mađarskoj socijalističkoj partiji 2011. godine.

Partija je na političkim pozicijama levog centra i članica je Partije evropskih socijalista.

 

REZULTATI IZBORA

 

Izlaznost je iznosila 70.22% odnosno 5.570.797 birača. Biračka mesta su bila otvorena od 07.00 do 19.00 časova. Uprkos tome, mađarski zakon propisuje da svaki birač koji se nađe pred glasačkim mestom u vreme zatvaranja birališta, mora imati pravo da glasa. S obzirom na tu činjenicu, pojedina biračka mesta u centru Budimpešte su bila otvorena čak i posle 22.00 časa.

Sa druge strane, nijedan medij ili politička partija nije imala pravo da objavljuje preliminarne rezultate, sve dok se ne okonča glasanje na svim biračkim mestima. Stoga su, nakon zatvaranja poslednjih biračkih mesta, prvi objavljeni preliminarni rezultati već jasno pokazivali konačne tendencije.

Orban

 

 

MAPA IZBORNIH REZULTATA

Na gornjem prikazu, narandžastom bojom su označene izborne jedinice u kojima su po većinskom sistemu pobedu odneli kandidati FIDES-HDNP koalicije.

Crvenom bojom kandidati koalicije MSP – DZM. Plavom bojom Demokratska koalicija.
Braon bojom Jobik. Zelenom bojom LMP. Žutom bojom „Zajedno“. Sivom bojom nezavisni kandidat.  Na donjem prikazu, vidi se raspored glasanja po većinskom sistemu u Budimpešti.

IZBORI U HODMEZEVAŠARHELJU

 

Hodmezevašarhelj (Hódmezővásárhely) je grad u južnoj Mađarskoj, u Čongradskoj županiji, nedaleko od granice sa Srbijom i granice sa Rumunijom. Grad prema službenim procenama danas ima oko 44.000 stanovnika i ne bi naročito privlačio pažnju da nisu prisutna dva politička elementa.

U februaru 2018. u ovom gradu su održani lokalni izbori. Kompletna opozicija se u drugom izbornom krugu ujedinila oko jednog kandidata Petera Marki-Zeja koji je porazio kandidata vladajuće partije Zoltana Hegeduša. Rezultat je bio iznenađujuće ubedljiv 57.5% prema 41.6% i opozicioni kandidat je postao gradonačelnik. Ovaj  rezultat nije bio očekivan i predstavljao je udarac za FIDES s obzirom na činjenicu da je do njega došlo u gradu koji je godinama bio uporište partije Viktora Orbana.

Drugi bitan element jeste činjenica da iz ovog grada dolazi Lazar Janoš, jedan od najbližih saradnika Viktora Orbana i član Vlade, koji obavlja funkciju sličnu sekretaru Vlade, sa nešto širim ovlašćenjima. Lazar Janoš je i bivši gradonačelnik ovog grada i lice koje je FIDES predvideo kao kandidata na većinskoj listi na ovogodišnjim parlamentarnim izborima. Lazar Janoš je percipiran kao jedna od najuticajnijih političkih ličnosti u Mađarskoj, veoma konzervativnih stavova i često vrlo oštrih izjava i istupa u javnosti.

Lazar Janoš se naročito našao na udaru levo-liberalnih medija ne samo u Mađarskoj, nego i u druim evropskim državama, nakon videa koji je snimio i objavio na svom Fejsbuk profilu 06. marta 2018. godine, u kom stoji na ulici u Beču i govori o tome kako je ovaj grad „preplavljen migrantima, kako je kriminal u porastu, da je grad sve neuredniji, a da se na ulici teško može čuti nemački jezik“.  Uprkos velikoj buri koju je izazvao ovaj snimak u javnosti, Lazar Janoš nije odstupio od svojih stavova, pokušavajući da na taj način, produži kontinuitet sopstvene vrlo otvorene i neskrivene podrške politici svoje partije kada je u pitanju migrantska kriza i odluke zvanične Budimpešte da ne prima imigrante iz azijskih zemalja, mimo ranijim zakonima predviđene procedure.

Opozicija u ovom gradu je gajila nadu da bi „strateškim glasanjem“, mogla poraziti Lazara i tako naneti ozbiljan politički udarac i Orbanu Viktoru lično. Ipak, to se nije dogodilo, pošto je uz izlaznost od 71.5% Lazar zabeležio pobedu osvojivši 51.78% glasova odnosno oko 8.000 glasova više nego li 2014. godine.

Orban

 

ZAKLJUČAK

 

Pri analizi poslednjih parlamentarnih izbora u Mađarskoj, ne možemo prenebregnuti činjenicu da je izlaznost bila osetno viša nego li na prethodnim izborima (64% 2010. godine i 61% 2014. godine). Sasvim je sigurno da je Viktor Orban uspeo da u poslednje dve godine, nametne migrantsku krizu kao ključnu temu i to ne samo u Mađarskoj. Naime, Viktora Orbana širom zapadne Evrope, levo-liberalni mediji percipiraju kao najtvđeg zagovornika odbijanja nametanja kvota za prijem migranata iz azijskih država. Orbanov stav svakako dele i preostale tri države Višegradske četvorke (Češka, Slovačka, Poljska), ali je on svojim medijskim umećem i vrlo hrabrim istupima, uspeo da se nametne kao ključni reprezent opozitnog stava slobodnom prijemu migranata iz Azije u države Evropske Unije.

Visoka izlaznost govori o tome, da je Orban vrlo frekventnom kampanjom poslednjih nedelja pred izbore, uspeo u nameri da ličnim učešćem i obilascima mađarske unutrašnjosti, podigne politički naboj među svojim pristalicama. Takođe, mađarske opozicione partije su uspele da u svojim uporištima izvedu najveći broj sopstvenih glasača, stvarajući atmosferu, kako je ključni politički cilj na ovim izborima, oboriti Fides ispod 100 poslaničkih mandata i na taj način otvoriti mogućnost za formiranje neke tehničke Vlade svih opcija, ma koliko one međusobno udaljene bile.

Rezultati izbora i ubedljiva pobeda Fidesa, nam govore i o sledećem:

  • Fides je uspeo da se učvrsti u svojoj bazi, u ruralnim područjima Mađarske je neprikosnoven i partijska infrastruktura je daleko iznad sopstvene konkurencije.
  • Fides je i dalje ranjiv u urbanim sredinama. U Budimpešti postoje određeni kvartovi („keruleti“), u kojima opozicione političke partije, čak i kada nastupaju razjedinjeno, uspevaju da odnesu pobedu.
  • Fides je nametnuo ključnu temu kampanje u vidu migrantske krize. Opozicione partije su govorile različitim glasovima. Previše vremena i energije su trošile na pokušaje objedinjavanja i nisu imale previše izbora nego da se brane od političkih optužbi iz Orbanovog tabora, da će u slučaju pobede, izmeniti politiku spram prihvatanja migranata iz Azije. Političke poruke opozicije u smislu optužbi na račun Fidesa po pitanju korupcije, nepotizma i prisvajanja zajedničkih dobara od strane pojedinih političkih figura iz vladajuće stranke nisu ostavile dovoljno snažan utisak na javnost i ostale su u senci pitanja migrantske krize.
  • Fides je uspeo da odbrani ne samo natpolovičnu i nego i apsolutnu, dvotrećinsku većinu u parlamentu. Sa 133 poslanika vladajuća koalicija Fides-HDNP može ponovo da menja Ustav, iako takav potez nije na vidiku. Međutim ovako ubedljiva pobeda je još važnija na psihološkom planu. Politička opcija koju predvodi Viktor Orban, ima priliku da već sada počne sa kampanjom za naredne izbore i stvara po sebe najpovoljniju političku klimu.
  • Visoka izlaznost u svim krajevima Mađarske i među svim društvenim kategorijama, kao i istovremeno ubedljiva pobeda Fidesa, govore da ukorenjeni stavovi levo-liberalnih snaga o prosečnom biraču Fidesa koji je vremešan, ruralan i manje obrazovan nemaju potrebnu argumentaciju i političke stratege, prevashodno levo orijentisane opozicije, vode u ozbiljne zablude.
  • Opozicija socijal-demokratske orijentacije se ni osam godina nakon gubitka vlasti nije oporavila i konsolidovala. Nakon poslednjih izbora i ostavke predsednika Đule Molnara, socijalisti su pred izborom četvrtog predsednika u roku od osam godina. Dalje, Mađarska socijalistička partija, koja je bila predvodnica šire, levo orijentisane koalicije 2014. godine, u međuvremenu ne samo što nije uspela da se nametne kao pijemont opozicije, nego je čitave mesece tokom 2017. godine provodila pregovarajući sa Demokratskom koalicijom svog bivšeg lidera Ferenca Đurčanja, da bi naposletku koaliciju formirala samo sa jednom sebi srodnom partijom – Dijalog za Mađarsku i tako zapravo ugrozila i sopstveni ulazak u parlament. Naime, izborni rezultati govore da je ova dvojna koalicija osvojila tek 1,91% glasova više, nego što je bilo neophodno da bi po proporcionalnom sistemu, ostvarili pravo na svoje predstavnike. Demokratska koalicija bivšeg premijera i bivšeg lidera MSP Ferenca Đurčanja je još eklatantniji primer, kako politička sujeta pojedinca može dovesti čitav pokret na granicu političkog opstanka. Demokratska koalicija je uspela da osvoji tek 0.37% glasova više nego li što je bilo potrebno da ostane parlamentarna i nakon ovih izbora. Razjedinjena socijaldemokratska opozicija, bez ne samo jasnog vođstva jedne partije, već i bez jasnog vođstva unutar Mađarske socijalističke partije, a sa alternativom u kompromitovanom, bivšem premijeru Ferencu Đurčanju, ne može se nadati klimi u kojoj će biti sposobna da sama nameće pitanja na koja bi pružila bolji odgovor u odnosu na aktuelnu vlast.
  • Jobik je politička partija koja se može okarakterisati i kao malo iznenađenje ovih izbora. Naime, Jobik je godinama gajio program koji je bio iredentistički, nacional-šovinistički, rasno-šovinistički, antisemitski, antidemokratski i u velikoj meri fašistički. Javni nastupi poslenika ove partije su služili za skandaloizovanje mađarske javnosti. Jobik je čak organizovao i sopstvenu gardu, njene marševe i smotre, preteći na taj način mađarskim vlastima i ostavljajući mogućnost da kreira i paravojnu formaciju u određenom momentu. Poslednjih godina Jobik je drastično promeniju svoju politiku. Očigledan cilj lidera ove partije Gabora Vone, bio je da Jobik od ekstremno desne, postane umereno desna politička opcija, konzervativne provenijencije i da vremenom zauzem ono mesto na kom je Fides. Gabor Vona je sa ovim procesom otpočeo pre dve godine, naišao na otpor dela saradnika i članstva, otvorio unutarstranački sukob iz kog je izašao kao pobednik eliminisavši konkurenciju i postavivši sebi lojalne ljude na ključne stranačke pozicije. Vona je tako tokom prethodne godine često posećivao romska naselja, učestvovao u humanitarnim akcijama, trudeći se na simboličan način da dokaže istinsku transformaciju ove partije. Svakako najveća promena do koje je došlo, jeste odustanak od ideje napuštanja Evropske Unije od strane Mađarske. Jobik se danas zalaže za korenite reforme EU, ali sa Mađarskom u njenom sastavu pod određenim uslovima, dok je raniji tvrdi stav koji je vodio ka apsolutnom odbijanju evropskog projekta napušten. Uprkos ovako korenitim promenama i odlasku dela članstva, Jobik je gotovo ponovio rezultat sa izbora održanih pre četiri godine osvojivši nepun procenat glasova manje po proporcionalnom izbornom sistemu, ali i tri mandata više. Uzrok činjenici da je Jobik uspeo da očuva gro sopstvenog biračkog tela i deo birača koji su napustili ovu partiju nadomesti drugim, pre svega leži u činjenici da se Jobik u poslednjih 8 godina, čak i pre poslednjih, korenitih promena, uspeo profilisati ne samo kao nacionalistička, već i kao socijalno odgovorna opcija. Jobik u unutrašnjosti Mađarske najbolje rezultate ostvaruje u pojedinim pograničnim područjima prema državama koje nisu članice EU zbog svoje još restriktivnije retorike spram imigracije iz azijskih zemalja, ali i ono što je još važnije, u nekada industrijskim oblastima i radničkim naseljima Mađarske, gde je biračko telo tradicionalno bilo naklonjeno levičarskim opcijama. Jobik se postavlja kao borac protiv korporacija, protiv globalizma, za očuvanje prava ugroženih, prosečnih radnika koji smatraju da se vlast o njihovim interesima ne stara dovoljno. Jobik je definitivno uspeo da privuče sebi deo tog biračkog tela i postavi se kao najmoćnija opoziciona stranka. Ipak, u izbornoj noći, predsednik partije Gabor Vona je uprkos svim razlozima za uspeh, odlučio da podnese ostavku na mesto lidera partije nakon 12 godina provedenih na njenom čelu, istakavši kako želi da održi obećanje da će se povući, ukoliko ne pobedi Viktora Orbana. Svakako, sasvim je realna opcija da nakon kraćih previranja i procedura unutar partije, Gabor Vona ponovo preuzme predsedničku funkciju u ovoj stranci.
  • Liberali imaju razloga za zadovoljstvo. Nakon gašenja Liberalno-demokratske partije (SDS) 2013. godine, LMP se profilisao kao ključna liberalna snaga u Mađarskoj. Na minulim izborima, uspeli su da ostvare i bolji rezultat nego li 2014. godine i povrate od Fidesa jedno od svojih uporišta u Budimpešti. Činjenica da je ova partija godinama konstantno u opoziciji, a da uprkos tome uspeva da održi parlamentarni status, govori o priličnoj doslednosti njene glasačke baze.

 

Na spoljnopolitičkom planu, treba očekivati nastavak protivljenja ne samo nametanju migrantskih kvota, već i pojačavanju i povišavanju broja imigranata sa globalnog juga iz Azije i Afrike u Evropsku Uniju i borbu za isticanje i jačanje „judeo-hrišćanskog identiteta Evrope“, što je česta krilatica i Viktora Orbana i drugih poslenika vladajuće koalicije.

Takođe, Mađarska svakako neće praviti nagle zaokrete u pogledu svoje orijentacije. Trudiće se da u okvirima u kojima se mora kretati zastupa svoje viđenje globalnih kriza. I dalje će kritikovati produžavanja sankcija Ruskoj Federaciji od strane Evropske Unije, ali neće ulagati veto. Ostaće članica NATO pakta bez izražene želje za učešćem u intervencijama u dalekim zemljama. Mađarska diplomatija će raditi u krugu tri prestonice na koje Orban Viktor obraća naročitu pažnju – Berlina, Moskve i Ankare, uz svakako korišćenje činjenice da je u Vašingtonu još najmanje 20 meseci na vlasti lider sa kojim mađarski premijer deli brojne stavove.

Mađarska će se izrazito zalagati za ubrzavanje evropskog puta Republike Srbije. U najboljem interesu Budimpešte jeste što brža integracija svih država sa postjugoslovenskog prostora u Evropsku Uniju. Aktuelna mađarska politička elita smatra da bi na taj način ne samo bila ojačana povezanost mađarske zajednice u Panonskom basenu, nego i da bi se kroz narastajaću privrednu moć država Višegradske četvorke, otvorio atraktivan put ka jugu, gde bi i Mađarska mogla da ostvari svoje ekonomske interese i vremenom ih ojačava.

Srpsko-mađarski odnosi će s obzirom na politički konstelaciju snaga u dve države, imati sve pogodnosti da i u narednom periodu napreduju u dosežu nove visine.

Orban

 

 

Autor analize : Predrag Rajić

Copyright © 2018 Sva prava zadržana
Marketing agencija ApaOne